ترانزیت‌کاران در پیچ‌و‌خم بیمه و گمرک

اخذ بیمه بن ترانزیت چند سالی است که شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی را دچار مشکلات فراوان کرده است، مشکل از آنجا شروع شد که طی چند سال اخیر گمرک ایران بنا به مسائل و مشکلاتی که با موسسات بیمه داشت، در پاره‌ای از مواقع بیمه بن ترانزیت برخی از شرکت‌های بیمه‌گر را پذیرا نبود و شرکت‌های حمل‌و‌نقل نیز لاجرم به دلیل تعهداتی که نزد صاحبان کالا دارند به ناچار باید به سراغ بیمه‌گرهای جدید رفته و مجددا چک‌های میلیاردی نزد آنان بگذارند.

پس از توافق نهایی برجام و با خروج اقتصاد کشور از تحریم‌های غرب، کشور می‌تواند با هدف اقتصاد مقاومتی، درآمدهای خود را از نفت به صنایع دیگری چون حمل‌ونقل بین‌المللی کالا،بویژه صنعت ترانزیت داخلی و خارجی انتقال دهد. اما متاسفانه صنعت حمل‌و‌نقل ایران در دورن مرزهای کشور کماکان به پیچ‌‌و‌خم‌های تند و تیزی برخورده است که تبعات ناشی از آن برای بنگاه‌های اقتصادی این بخش کمتر از فشارهای خارجی نبوده و نیست.

ترانزیت کالا چیست؟

هرگاه کالایی از یک گمرک به گمرک دیگری به جهت ترخیص یا خروج از کشور خارج شود بدون آنکه حقوق ورودی و عوارض مربوطه پرداخت شود،ترانزیت صورت گرفته است. صاحبان کالا برای انجام عملیات ترانزیت، می بایست حداقل معادل حقوق ورودی یا چند برابر ارزش کالا،سپرده نقدی یا ضمانتنامه بانکی به نفع گمرک صادر کنند که عملا برای آنها مقرون به صرفه نیست. از این‌رو، راه عملی که واردکنندگان و صادرکنندگان در پیش می‌گیرند آن است که ترانزیت کالاهای خود را به شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی می‌سپارند.شرکت های حمل ونقل بین المللی نیز در مقابل ارائه بن ترانزیت، مجاز به حمل محمولات ترانزیتی برای مشتریان خود هستند.

بنگاه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی به واسطه قانون مجاز هستند مسئولیت ترانزیت کالاهای ورودی و خروجی را پذیرفته و به‌جای سپرده نقدی یا ضمانتنامه بانکی، از بیمه بن ترانزیت استفاده کنند که با این اقدام این شرکت‌های ترانزیت‌کار تضمین می‌دهند که حقوق گمرک محفوظ شود و از این بابت کارفرما کارمزدی را به شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی وی پرداخت می‌کند.

شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی برای اخذ بیمه بن ترانزیت باید نزد شرکت‌ها و موسسات بیمه چک‌های میلیاری تضمین و بعضا سپرده نقدی گذاشته و بعد از انعقاد قرارداد از بیمه‌گر بن خریداری کنند. بیمه بن ترانزیت در طول زمان حمل کالا توسط شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی کاربرد دارد و هنگامی که محموله به سلامت به گمرک مقصد برسد ردیف مرزی گشوده شده برای شرکت ترانزیتی توسط گمرک بسته شده و تسویه می‌شود. این بدان معنا است که بن ترانزیت مصرف شده برای محموله فوق بدون هیچ خسارتی بسته شده است.

مشکل کجاست؟

اخذ بیمه بن ترانزیت چند سالی است که شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی را دچار مشکلات فراوان کرده است، مشکل از آنجا شروع شد که طی چند سال اخیر گمرک ایران بنا به مسائل و مشکلاتی که با موسسات بیمه داشت، در پاره‌ای از مواقع بیمه بن ترانزیت برخی از شرکت‌های بیمه‌گر را پذیرا نبود و شرکت‌های حمل‌و‌نقل نیز لاجرم به دلیل تعهداتی که نزد صاحبان کالا دارند به ناچار باید به سراغ بیمه‌گرهای جدید رفته و مجددا چک‌های میلیاردی نزد آنان بگذارند. این مشکل از آنجا سخت و سنگین‌تر می‌شود که وقتی کلیه تسویه‌ها از بابت بیمه بن ترانزیت انجام شده و شرکت‌های حمل‌ونقلی هیچ ردیف مرزی گشوده‌ای نزد گمرکات ندارند و بعد از اتمام قرارداد به هنگام مراجعه این شرکت‌ها به بیمه‌گر، با عدم استرداد چک‌های تضمینی میلیاردی از سوی موسسات بیمه مواجه می‌شوند در حالی که هیچ‌گونه دلیل قانونی برای این اقدام آنها وجود ندارد. این در حالی است که شرکت‌های حمل‌و‌نقلی همچنان با مشکلات دیگری نیز در بخش ترانزیت از جمله دستور العمل‌های جدید، ارزش افزوده و… دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و عدم استرداد چک‌های تضمینی نزد بیمه‌گرها به معضلات این بخش افزوده است.

راه حل پیشنهادی چیست؟

در حالی که از مطرح شدن این مطلب حداقل چند سال پیاپی گذشته است،متاسفانه هنور هیچ اقدامی حتی اندک،در رفع مشکلات شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ترانزیت‌کار صورت نپذیرفته است. از راه‌کارهای پیشنهای آن است که انجمن سراسری صنفی حمل‌ونقل بین‌المللی ایران که حافظ منافع شرکت‌های عضو است،با تشکیل کارگروه تخصصی در جهت استرداد چک‌های ضمانت برای شرکت‌هایی که هیچ‌گونه ردیف مرزی باز ندارند گام بردارد، و بعنوان یک واسطه بین گمرک ایران و شرکت‌های بیمه بتواند ناجی شرکت‌های عضو قرارگرفته و مکاتباتی با بیمه مرکزی و گمرک ایران برای حل مشکل را فراهم آورد،چرا که انجمن صنفی مسئول صیانت از شرکت‌های تابعه و منافع ملی کشور در امر ترانزیت کالا است.