شناسایی عوامل موثر در قیمت‌گذاری حمل ‌و نقل بین جاده ای کالا با استفاده از اقتصاد سنجی

چکيده

در این پژوهش به بررسی انواع کرایه حمل کالا در ایران پرداخته شده است. داده های مورد استفاده در این تحقیق با استفاده از پرونده های حمل و نقل بین جاده ای کالا مربوط به شرکت حمل ونقل بین المللی الیت آریا جم برای مسیر بندرعباس- تهران موثر بر قیمت گذاری و بالعکس از تاریخ دی ماه 1393 الی مهر 1394 به دست آمده است. کالاهای حمل شده به 4 گروه کالایی لوازم یدکی، لوازم منزل، مواد اولیه و سایر کالاها تقسیم شده اند. بنابراین مدل مورد بررسی با استفاده از روش داده های تابلویی (پانل دیتا) برآورد شده است. بر اساس نتایج حاصل از تخمین مدل به روش اثرات ثابت با افزایش یک کیلویی میزان وزن کالا کرایه حمل آن به طور تقریبی 7/1 ریال افزایش می یابد.

بر اساس ضریب برآوردی متغیر مجازی، حمل کالا در صورت انتخاب کانتینر نسبت به نوع خاوری هزینه بیشتری خواهد داشت. با توجه به ضریب مثبت برآوردی رگرسیون برای این متغیر در شرایط یکسان از نظر میزان وزن کالا و نوع بارگیری، حمل جاده‌ای در مقایسه با حمل ریلی گران تر تمام می‌شود و ضریب پارامتر تخمین زده شده متغیر مجازی مربوط به نوع بارگیر نیز حاکی از افزایش هزینه حمل در صورت انتخاب بارگیر از نوع کانتینر نسبت به خاوری خواهد بود.

شناسایی عوامل موثر در قیمت‌گذاری حمل‌ونقل بین المللی کالا با استفاده از اقتصاد سنجی

توسط حمل و نقل بین المللی الیت آریا جم

با توجه به روش اثرات ثابت در تخمین مدل برآوردی می توان گفت برای گروه‌های مختلف کالایی عرض از مبدا متفاوتی را برای مدل رگرسیون باید در نظر گرفت. بدین صورت که گروه کالای لوازم یدکی میزان هزینه حمل کمتری در مقایسه با سایر گروه‌های‌ کالایی دارد و از طرف دیگر سایر گروه‌های کالایی از قبیل کالاهای لوکس، لوازم آرایشی و بهداشتی و … به لحاظ شرایط خاص موجود در ترخیص این کالاها هزینه بیشتری در مورد حمل و مخصوصا ترانزیت آن ها متصور است.

 

 

 

‌فهرست مطالب

فصل 1:…………………………………………………………. 14

1-1- مقدمه…………………………………………………….. 15

1-2- بیان مساله. ………………………………………………16

1-3- ضرورت انجام تحقیق… 17

1-4- اهداف تحقیق… 18

1-5- سئوال تحقیق… 18

1-6- فرضیات تحقیق… 18

1-7- روش تحقیق… 18

1-8- جامعه و نمونه آماری.. 19

1-9- چارچوب گزارش…. 19

1-10- تعریف واژگان و اصطلاحات کلیدی.. 19

فصل 2: مروري بر ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق   22

2-1- مقدمه. 23

2-2- قیمت گذاری و اصول کلی حاکم بر آن.. 24

2-2-1- اهداف قیمت گذاری.. 24

2-2-2- مبانی فکری قیمت گذاری.. 26

2-2-3- عوامل‌ موثر بر قيمت‌گذاري‌ 26

2-3- انواع حمل و نقل بین المللی.. 27

2-3-1- حمل و نقل بین المللی جاده ای کالا.. 28

2-4- نقش حمل و نقل بین المللی در توسعه اقتصادی جامعه. 29

2-4-1- آثار تورمی افزایش قیمت سوخت در بخش حمل و نقل بین المللی.. 31

2-5- مصرف سوخت در بخش حمل و نقل بین المللی.. 32

2-6- عوامل موثر بر قیمت گذاری حمل کالا.. 34

2-6-1- نوع بنگاه حمل و نقل بین المللی.. 34

2-6-2- تصمیم گیری بنگاه در مورد اعمال جریمه دیرکرد. 35

2-6-3- اندازه بنگاه. 35

2-6-4- ارزش کالا.. 36

2-6-5- وزن کالا.. 36

2-6-6- صرفه های ناشی از گستره. 37

2-6-7- طول مسیر. 37

2-6-8- نوع جاده. 38

2-6-9- قیمت سوخت مصرفی وسایل نقلیه. 40

2-6-10- نوع بارگیر. 40

2-7- گریزی بر حمل و نقل بین المللی در کشور ایران.. 41

2-8- تحولات بخش حمل و نقل بین المللی طی سی و پنج سال اخیر. 42

2-8-1- دوران قبل از انقلاب (الف). 44

2-8-2- دوران وقوع انقلاب… 44

2-8-3- دوران انقلاب و جنگ…. 45

2-8-4- دوران برنامه ریزی و بازسازی اقتصادی بعد از جنگ…. 46

2-9-  اهداف كلي و سياست‌هاي كلان در بخش حمل و نقل بین المللی.. 47

2-10- روند تحولات بخش حمل و نقل بین المللی در ایران.. 49

2-10-1- ارزش افزوده بخش حمل و نقل بین المللی.. 49

2-10-2- تعداد بار جابجا شده در صنعت حمل و نقل بین المللی.. 50

2-10-3- سرمايه گذاري دولت در حمل و نقل بین المللی.. 51

2-10-4- شاخص هاي قيمتي در بخش حمل و نقل بین المللی.. 52

2-10-5- گریزی بر حمل و نقل بین المللی جاده ای کالا در ایران.. 53

2-11- معرفی شرکت مورد مطالعه. 57

2-11-1- فعالیت های کلی شرکت الیت آریا جم.. 57

2-11-2- تحولات متغیرهای بکار رفته در مدل در شرکت منتخب… 59

2-12- مطالعات مرتبط با موضوع تحقیق… 62

2-12-1- مطالعات خارجی مرتبط با موضوع تحقیق… 62

2-12-2- مطالعات داخلی مرتبط با موضوع تحقیق… 65

2-13- جمع بندی.. 69

فصل 3: 71

3-1- مقدمه. 72

3-2- روش تحقیق… 72

3-3- جامعه و نمونه. 73

3-4- روش و ابزار تجزیه و تحلیل اطلاعات… 73

3-5- سئوال تحقیق… 73

عوامل موثر بر قیمت گذاری کرایه حمل در ایران کدامند؟. 73

3-5-1- فرضیات تحقیق… 73

3-6- روش داده های تابلویی یا پانل دیتا   (Panel Data). 74

3-7- مدلهای رگرسیونی و داده‌های ترکیبی.. 75

3-7-1-رگرسیون تجمیعی.. 76

3-7-2-اثرات ثابت… 76

3-7-3- اثرات تصادفی.. 77

3-7-4-آزمون معنادار بودن اثرات ثابت… 78

3-7-5- آزمون تصریح هاسمن برای مدل اثرات تصادفی.. 79

3-7-6- ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها 80

3-8- نتیجه گیری.. 81

فصل 4: نتايج و تفسير آنها 83

4-1- مقدمه. 84

4-2- تصریح مدل برآوردی تحقیق… 84

4-3- توصیف آماری متغیرها 87

4-4- برآورد مدل تحقیق… 88

4-4-1- مانایی متغیرها 88

4-4-2- آزمون چاو. 90

4-4-3- آزمون هاسمن.. 91

4-5- نتایج تخمین مدل.. 92

4-6- تفسیر نتایج.. 93

4-7- نمودار توزیع پسماندها 94

فصل 5: جمع‌بندي و پيشنهادها 96

5-1- مقدمه. 97

5-2- خلاصه يافته هاي تحقيق… 97

5-3- توصيه هاي سياستي.. 99

5-4- پيشنهاد براي مطالعات آتي.. 100

5-5- محدوديت هاي تحقيق… 101

مراجع   102

پيوست‌ها 106

 

 

 

فهرست اشکال

شکل (2-1) مصرف انرژی بخش‌های مختلف از کل فرآورده های نفتی، منبع: ترازنامه انرژی.. 34

شکل (2-2) الگوریتم محاسبه کرایه. 41

شکل (2-3) روند تغییرات وزن کالا در شرکت حمل و نقل بین المللی منتخب طی دوره 1394-1393.. 60

شکل (2-4) روند تغییرات هزینه حمل کالا در شرکت حمل و نقل بین المللی منتخب طی دوره 94-1393   61

شکل (2-5) روند تغییرات قیمت سوخت طی دوره 1394-1393.. 61

 

 

فهرست جداول

جدول (2-1) میزان وزن کل و وزن بار مجاز انواع وسایل نقلیه باربری.. 37

جدول (2-2) طول راههای استان تهران و هرمزگان تا پایان سال 1390 (کیلومتر). 40

جدول (2-3) ارزش افزوده بخش حمل و نقل بین المللی طی دوره 92-1390-درصد.. 50

جدول (2-4) وضعیت حمل و نقل بین المللی جاده‌ای در سال 1392. 51

جدول (2-5) اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای- ملی حمل و نقل بین المللی.. 52

جدول (2-6) نرخ افزایش قیمت تولید کننده در بخش حمل و نقل بین المللی طی دوره 93-1389. 53

جدول (2-7) میزان کالای حمل شده برحسب درون و برون استانی در سال 1392-هزار تن.. 54

جدول (2-8) میزان کالای حمل شده در سال 1392- هزار تن.. 55

جدول (2-9) میزان کالای حمل شده در کشور- سال 1392- هزار تن.. 55

جدول (2-10) متوسط وزن محموله، مسافت و تن–کیلومتر در هر سفر- سال 1392. 56

جدول (2-11) میانگین کرایه هر تن-کیلومتر کالای حمل شده – سال 1392(ریال). 56

جدول (2-12) آمارتوصیفی متغیرهای بکاررفته در مدل طی دوره مورد بررسی.. 60

جدول (2-13) خلاصه تحقیقات انجام شده در یک نگاه. 66

جدول (2-14) جمع بندی متغیرهای تحقیقات مختلف موثر بر هزینه حمل و نقل بین المللی کالا.. 70

جدول (4-1) توصیف آماری متغیرهای تحقیق… 87

جدول (4-2) نتایج آزمون هاسمن.. 91

جدول (4-3) نتایج تخمین پانل دیتا به روش اثرات ثابت… 92

 

فصل 1:

کلیات تحقیق

• مقدمه

فعاليت حمل و نقل بین المللی در مفهومي عام، جابه جايي انسان و کالا را از نقطه‌اي به نقطه ديگر در برمي‌گيرد و نوعي فعاليت اقتصادي محسوب مي‌شود. در واقع از نظر اقتصادي حمل و نقل بین المللی مجموعه‌اي از خدمات است که انتقال و جا به جايي کالا و انسان از يك نقطه به نقطه ديگر را امكانپذير مي‌سازد و از اين طريق ارزش افزوده در اقتصاد ايجاد می‌کند.

البته خدمت حمل و نقل بین المللی به عنوان محصول فعاليت توليدي از طريق شيوه‌هاي مختلف شامل جاده‌اي، ريلي، هوايي، دريايي عرضه مي‌شود که از بعضي جهات رقيب و از برخي جهات مكمل هم مي‌باشند. مشخصه‌هاي بارز همه شيوه‌هاي حمل و نقل بین المللی، مصرف سوخت در حد گسترده و به عنوان يكي از اصلي‌ترين کالاهاي واسطه در فرآيند توليدي آنها مي‌باشد.

بدين ترتيب بخش حمل و نقل بین المللی يكي از عمده‌ترين تقاضا کنندگان سوخت در جهان و در ايران محسوب مي‌شود.

بخش حمل و نقل بین المللی خدمتی را ارایه می‌دارد که تقاضای آن وابسته به تقاضا برای بسیاری از محصولات جامعه است که در تشکیل تولید ناخالص داخلی سهم پر اهمیتی دارند، مانند محصولات معدنی، فعالیتهای بازرگانی و گردشگری. در واقع فعالیت‌های حمل و نقل بین المللی به خودی خود کمتر مورد تقاضا قرار می‌گیرند، بلکه تقاضا برای محصولات سایر فعالیت‌های اقتصادی است که موجب ایجاد تقاضا برای حمل و نقل محصولات می‌شود.

از این نظر بخش حمل و نقل ماهیت راهبردی داشته و چگونگی کارآیی فعالیت آن بر سایر فعالیت های اقتصادی موثر بوده و در مجموع بر تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی کشور تأثیر بسزائی دارد. از طرف دیگر تحولات شرایط عمومی اقتصاد نیز به نحو چشمگیری بر بخش حمل و نقل تأثیر می گذارند و عرضه و تقاضای آن را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

 مشاهده خدمات حمل و نقل بین المللی الیت اریا جم

در کشور ما در دهه‌های اخیر آن چنان تحولات مهم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی رخ داده که شاید مشابه آنرا کمتر کشوری در جهان در این مدت کوتاه شاهد بوده است. این تحولات مهم شامل تغییر رژیم حکومتی ، 8 سال جنگ تحمیلی و نوسانات شدید درآمد نفتی کشور، تمامی فعالیتهای اقتصادی کشور از جمله فعالیت‌های بخش حمل و نقل بین المللی و ارزش افزوده این بخش، به عنوان شاخص سنجش فعالیتهای اقتصادی را تحت تأثیر قرار داده است. این نوع تأثیرات در درجه اول ناشی از تأثیرات مستقیم عوامل ذکر شده بر خود بخش حمل و نقل  بوده و در درجات بعدی اثرات این تحولات بر متغیرهای کلان اقتصادی مرتبط با بخش حمل و نقل از قبیل سرمایه‌گذاری و صادرات نفت، به گونه ای غیر مستقیم بر این بخش بازتاب داشته است.

نقش جابجایی کالا به عنوان مقوله مهم در اقتصاد کشور بر کسی پوشیده نیست از میان روش‌هاي مختلف جابجایی کالا، حمل و نقل بین المللی زمینی نقش پر رنگ تري دارد پارامترهاي گوناگونی بر کرایه حمل در این روش تاثیر گذار است که در این مطالعه پس از ساخت مدل کرایه حمل در حمل و نقل جاده اي و تعیین هزینه تمام شده در مدل هزینه به تعیین آنالیز حساسیت پارامترها در مدل پرداخته شده است.

• بیان مساله

یکی از زیر شاخه­ های مهم این بخش، حمل ونقل جاده ای می‌باشد. که این زیر بخش، سهم شایانی ازحمل مسافر و بار را درکشور عهده‌دار است. بنابراین، قسمت مهمی از ارزش افزوده شبکه حمل ونقل را این زیر بخش ایجاد می کند. سیستم حمل ونقل جاده ای، مصرف کننده حدود 98/5 درصد بنزین مصرفی کشور وکمتر از 50 درصد نفت گاز مصرفی کشور است.

آمار موجود حاکی از سهم حدود 8 درصدی حمل و نقل بین جاده ای در تولید ناخالص داخلی کشور و سهم حدود 90 درصد حمل و نقل بین جاده ای از حمل و نقل کل کشور می‌باشد. متوسط رشد سالانه بخش حمل و نقل جاده‌ای 5 درصد و رشد متوسط سالیانه تولید ناخالص داخلی 4/5 درصد است. اشتغال‌زایی وکارایی حمل ونقل جاده ای به دلیل گستردگی شبکه جاده ای و همچنین سرعت بالا و دسترسی بالای آن، و همچنین سطح بالای مشارکت و همکاری این مدل حمل ونقلی با سایر مدل های حمل ونقلی از مزایای این صنعت می‌باشد که اهمیت توجه به حمل ونقل جاده ای را بیشتر می کند.

خدمات حمل زمینی

دربخش باربری از سال 1370 به بعد با آزاد سازی نرخ حمل بار در واقع بازار رقابتی برای عرضه خدمات این بخش فراهم گردیده است، اما نباید این نکته رافراموش کرد که به دلیل اشتقاقی بودن تابع تقاضای حمل ونقل رونق یا رکورد در این فعالیت نسبتی با رونق یا رکورد در سایر بخش های اقتصادی دارد.

از دیدگاه اقتصادی لازمه فعالیت در هر بخش از اقتصاد و هر نوع از فعالیت، سوددهی آن فعالیت است. لذا ضرورت دارد تا قیمت تمام شده محصول نهایی آن صنعت یا خدمت محاسبه در خصوص اقتصادی بودن آن فعالیت تحلیل شود. بنابراین فعالیت در بخش حمل و نقل  از این قاعده مستثنی نیست و باید قیمت تمام شده حمل کالا محاسبه شود تا قضاوت شود که آیا فعالان این بخش، سود می برند یا زیان می کنند. بنابراین از اهداف مهم این پروژه تعیین قیمت تمام شده حمل کالا و شناسایی عوامل موثر بر قیمت تمام شده حمل و نقل  کالا می باشد.

در این پایان نامه به دنبال بررسی این موضوع هستیم که چه مدلی بر مبنای روش های اقتصاد سنجی می توان برای قیمت گذاری خدمات حمل و نقل  در کشور ارائه کرد؟

• ضرورت انجام تحقیق

ر

• اهداف تحقیق

ارائه ی یک مدل سنجی و دقیق برای قیمت گذاری حمل و نقل بین جاده ای کالا

• سئوال تحقیق

مهم ترین عوامل موثر بر قیمت گذاری کرایه حمل در ایران کدامند؟

• فرضیات تحقیق

فرضیه اول- وزن کالای جابجا شده یکی از عوامل موثر بر قیمت گذاری کرایه حمل در ایران است.

فرضیه دوم- نوع بارگیر یکی از عوامل موثر بر قیمت گذاری کرایه حمل در ایران است.

فرضیه سوم- نوع حمل یکی از عوامل موثر بر قیمت گذاری کرایه حمل در ایران است.

فرضیه چهارم-تفاوت قابل ملاحظه ای بین کرایه حمل گروه های مختلف کالایی وجود دارد.

• روش تحقیق

تحقیقات علمی از نظر هدف به پنج دسته تحقیقات بنیادی، کاربردی، ارزیابی، تحقیق و توسعه از نظر جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز، به انواع مختلفی نظیر تحقیقات آزمایشی، توصیفی، همایشی، همبستگی وغیره تقسیم می‌شوند. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی است که نظریه‌ها ، قانونمندی‌ها، اصول و فنون تحقیقات پایه را برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار می گیرد.

این تحقیق از نظر روش انجام همبستگی است و پژوهشگر می‌کوشد تا گستردگی، توزیع و روابط متقابل را در میان متغیرها تعیین کند که در آن (روش تحقیق) هدف اصلی مشخص کردن رابطه بین چند متغیر کمی است. درتحقیق همبستگی هدف اصلی اینست که مشخص شود آیا رابطه ای بین دو یا چند متغیر کمی وجود دارد؟ و اگر وجود دارد اندازه و مقدار آن چقدر است.

• جامعه و نمونه آماری

در این پژوهش کل حمل و نقل بین جاده ای کالا به عنوان جامعه آماری و پرونده های حمل و نقل بین المللی شرکت الیت آریا جم به عنوان نمونه آماری می‌باشد. پرونده های حمل بار از تاریخ دی ماه 1393 الی مهر 1394 شرکت فوق منبع داده های آماری این تحقیق می باشد.

• چارچوب گزارش

در فصل دوم تحقیق مبانی نظری و ادبیات موضوع تشریح می شود.در خصوص مباحث مرتبط با حمل و نقل و قیمت گذاری کرایه حمل در ایران مطالبی ارائه می شود. پس از آن برخی مطالعات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع تحقیق ارائه می شود. در فصل سوم تحقیق به بررسی روش تحقیق پرداخته می شود. در فصل چهارم نیز مدل مورد بررسی ارائه و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در نهایت در فصل پنجم تحقیق جمع بندی نتایج ارائه شده و پیشنهادات سیاستی و کاربردی ارائه می شود.

• تعریف واژگان و اصطلاحات کلیدی

اساس ‌قیمت‌گذاری‌ به‌ طور ساده‌ یعنی‌ تعیین‌ قیمت‌ برای‌ کالا یا خدمت‌. قیمت‌گذاری‌ فعالیتی‌ است‌ که‌ باید تکرار شود و فرآیندی‌ مداوم‌ و پیوسته‌ است. این‌ تداوم‌ ناشی‌ از تغییرات‌ محیطی‌ و عدم‌ ثبات‌ شرایط‌ بازار است‌ که‌ لزوم‌ جرح‌ و تعدیل‌ قیمت‌ را ایجاد می‌کند.

حمل و نقل : تعريف دقيق و مستقيمي براي حمل و نقل بین المللی بخصوص حمل ونقل جاده‌اي در بانك مركزي وجود ندارد، اما طبق آمارهاي منتشره هر ساله در اسفندماه بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران، تحت نام حسابهاي ملي ايران، حمل و نقل بین المللی زميني شامل فعاليتها وخدمات مربوط به جابجايي مسافر وكالا توسط راه آهن وجاده در داخل شهرها ويا بين شهرها وهمچنين ساير خدمات جنبی مانند گاراژداري و خدمات كمكي حمل و نقل بین المللی زميني معرفي شده است.

مدلهای پانل دیتا:

داده ﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از دادهﻫﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳـﺎس آن ﻣـﺸﺎﻫﺪات ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﺗﻌـﺪاد زﻳـﺎدي از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﻘﻄﻌﻲ (N)، ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ، در ﻃﻮل ﻳﻚ دوره زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ (T) ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﻳﻦ N×T داده آﻣﺎري را داده‌ﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻳﺎ دادهﻫﺎي ﻣﻘﻄﻌﻲ – ﺳﺮي زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ .

ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ دادهﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﻫﺮ دو ﺟﻨﺒﻪ دادهﻫﺎي ﺳﺮي زﻣﺎﻧﻲ و دادهﻫﺎي ﻣﻘﻄﻌﻲ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻛـﺎرﮔﻴﺮي ﻣـﺪلﻫـﺎي ﺗﻮﺿﻴﺢدﻫﻨﺪه آﻣﺎري ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي آن ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﺪ، ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ از ﻣﺪلﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﺪه در دادهﻫـﺎي ﻣﻘﻄﻌﻲ و ﺳﺮي زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ.

 

ادامه دارد…….

کشتیرانی الیت آریا جم